Vườn quốc gia Cát Bà – Một di sản thiên nhiên độc đáo và đa dạng

Vườn quốc gia Cát Bà nằm trên hòn đảo lớn nhất của quần đảo Cát Bà, thuộc vịnh Bắc Bộ, nằm giữa Hải Phòng và Quảng Ninh. Đến với vườn quốc gia Cát Bà, bạn sẽ được khám phá một hệ sinh thái biển và rừng phong phú và đặc sắc, với nhiều loài động thực vật quý hiếm và đặc hữu, cũng như những di tích lịch sử và văn hóa độc đáo. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn một số thông tin cơ bản về vườn quốc gia Cát Bà, cũng như các điểm tham quan và hoạt động hấp dẫn tại nơi đây.

Giới thiệu vườn quốc gia Cát Bà

Vườn quốc gia Cát Bà là một khu rừng đặc dụng và khu dự trữ sinh quyển thế giới, nằm trên hòn đảo lớn nhất của quần đảo Cát Bà, thuộc tỉnh Hải Phòng. Được thành lập vào năm 1986, với mục tiêu bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa của đảo Cát Bà. Vườn quốc gia Cát Bà có diện tích tự nhiên là gần 17.400 ha, trong đó có hơn 10.900 ha là rừng núi và hơn 6.400 ha là mặt nước biển, đồng thời là địa phận hành chính của 7 xã và thị trấn trên đảo Cát Bà.

Vườn quốc gia Cát Bà có nguồn gốc từ một khu rừng nguyên sinh cổ xưa, được hình thành từ hàng triệu năm trước..Nơi đây có điều kiện tự nhiên đa dạng và phong phú, bao gồm hệ sinh thái biển, trên cạn và đất ngập nước. Địa hình của vườn quốc gia chủ yếu là núi đá vôi xen kẽ nhiều thung lũng hẹp chạy dài theo hướng Đông Bắc-Tây Nam. Đá mẹ chủ yếu của đảo là đá vôi và sa thạch, tạo nên những cảnh quan độc đáo như hang động, hồ nước trong rừng và các hòn đảo nhỏ. Đất đai của vườn quốc gia gồm có 5 nhóm đất chính: đất trên núi đá vôi, đất đồi feralit, đất thung lũng cạn, đất thung lũng ngập nước và đất bồi tụ ngập mặn.

Vườn quốc gia Cát Bà là nơi sinh sống của nhiều loài động vật và thực vật quý hiếm, trong đó có loài voọc chà vá Cát Bà – loài linh trưởng có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới. Loài voọc này chỉ còn khoảng 60 cá thể sống trong rừng Cát Bà và được xem là biểu tượng của vùng sinh quyển này. Ngoài ra, vườn quốc gia còn có các loài khác như Khỉ vàng, Chồn, Sơn Dương, Nhím, Mèo rừng, Kì đà, Trăn gấm, Rắn hổ mang…

Vườn quốc gia Cát Bà không chỉ là một khu bảo tồn thiên nhiên quan trọng mà còn là một điểm du lịch hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá và trải nghiệm thiên nhiên hoang sơ. Tại đây bạn có thẻ trải nghiệm nhiều hoạt động du lịch thú vị như trekking trong rừng, leo núi, khám phá hang động, du thuyền trên biển, tắm biển và lặn ngắm san hô. Vườn quốc gia Cát Bà cũng có nhiều di tích lịch sử và văn hóa như hang Quân Y, hang Trung Trang….

Hệ sinh thái trên vườn quốc gia Cát Bà

Vườn quốc gia Cát Bà có hai hệ sinh thái chính là hệ sinh thái rừng và hệ sinh thái biển.

Hệ sinh thái rừng

Cát Bà là nơi có sự phong phú và đa dạng của các loại cây cỏ, với nhiều kiểu thảm thực vật khác nhau. Trên đảo Cát Bà, có ba loại rừng chính là rừng mưa nhiệt đới thường xanh, rừng ngập mặn ven đảo và rừng ngập nước ngọt trên núi. Rừng ở đây cũng có nhiều kiểu sinh thái rừng cá biệt như quần hợp Kim giao (tại khu vực gần đỉnh Ngự Lâm); đơn ưu Và nước (khu vực Ao Ếch).

Rừng mưa nhiệt đới thường xanh là loại rừng chiếm diện tích lớn nhất trên đảo Cát Bà, phát triển trên các núi đá vôi. Rừng ở đây có hơn 1585 loài thực vật rừng, trong đó có nhiều loài cây gỗ quý như trai lý, lát hoa, lim xẹt, dẻ hoa, kim giao, gõ trắng, chò đãi… và hơn 661 loài cây có khả năng làm thuốc. Rừng Cát Bà là một khu rừng độc đáo trên núi đá vôi của cả vùng biển Đông Bắc Việt Nam. Rừng Cát Bà từng bị tác động nhiều bởi con người, nhưng hiện nay đã được bảo tồn và phục hồi.

Rừng ngập mặn ven đảo là loại rừng phát triển trên các vùng đất ngập nước mặn ở cửa sông hoặc ven biển. Rừng ngập mặn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển, duy trì nguồn lợi thủy sản và cung cấp chất hữu cơ cho hệ sinh thái. Rừng ngập mặn Cát Bà chiếm khoảng 1500 ha, phân bố chủ yếu ở phía tây bắc đảo, với bãi sú vẹt tự nhiên lớn nhất Hải Phòng. Các loài cây phổ biến ở đây là đước xanh, vẹt dù, mắm xanh…

Rừng ngập nước ngọt trên núi là loại rừng hiếm hoi chỉ có ở Cát Bà. Loại rừng này phát triển trên các khe suối hay ao hồ trên các núi cao. Loài cây chủ yếu ở đây là Và nước – một loài cây chỉ phân bố ở miền Tây Nam Bộ. Và nước có lá to, dày, có khả năng giữ nước và chịu được sự biến thiên của môi trường.

Ngoài các kiểu thảm thực vật rừng, chiếm vai trò chủ đạo, còn có kiểu thảm cây nông nghiệp đất dân cư. Loại thảm này bao gồm: rừng trồng, cây nông nghiệp, cây ăn quả, cây lâu năm, nuôi trồng thủy sản và các khu dân cư. Loại thảm này phản ánh sự tác động của con người đến môi trường tự nhiên và sự phát triển của nền kinh tế – xã hội ở Cát Bà.

Hệ sinh thái biển

Cát Bà là nơi có sự đa dạng sinh học cao, với nhiều loài động vật sống trên cạn và dưới nước. Trên đảo Cát Bà, có 53 loài thú thuộc 8 bộ, 160 loài chim thuộc 16 bộ, 46 loài bò sát thuộc 2 bộ và 21 loài lưỡng cư thuộc 1 bộ. Trong số đó, có nhiều loài quý hiếm và đặc hữu, như Voọc cát bà (hay còn gọi là Voọc đầu vàng) – loài linh trưởng chỉ có ở Cát Bà, có bộ lông màu vàng trắng trên đầu, đuôi dài và mắt xanh. Loài này hiện chỉ còn khoảng 60 con trong tự nhiên, được xếp vào nhóm nguy cấp nhất thế giới. Ngoài ra, còn có Khỉ vàng, Chồn, Sơn Dương, Nhím, Mèo rừng, Kì đà, Trăn gấm, Rắn hổ mang…

Dưới biển Cát Bà, có 900 loài cá, 500 loài thân mềm, 400 loài giáp xác. Một số loài nổi bật là Cá heo lớn và Cá heo bé – hai loài cá heo quý hiếm của Việt Nam. Hệ động vật đáy cũng rất phong phú, với nhiều loài như cua ghẹ, tôm hùm, sò điệp, ngao, ốc sên, ốc hương, sao biển, hải quỳ, hải sâm… Hệ động vật đáy không chỉ góp phần duy trì sự cân bằng của môi trường nước mà còn là nguồn thực phẩm quý giá cho con người.

Cách di chuyển tới vườn quốc gia Cát Bà

Bước 1: Đi tàu cao tốc từ Hải Phòng hoặc Hạ Long đến thị trấn Cát Bà. Bạn có thể chọn một trong hai bến tàu sau:

• Bến Bính (Hải Phòng): Đây là bến tàu chính để đi đến Cát Bà. Từ Hà Nội, bạn có thể đi xe khách hoặc xe ôm đến bến Bính, mất khoảng 2 giờ. Tại bến Bính, bạn có thể mua vé tàu cao tốc đến Cát Bà, giá vé khoảng 200.000 VND một chiều. Tàu cao tốc chạy từ 7h sáng đến 16h chiều, mỗi ngày có khoảng 10 chuyến. Thời gian đi tàu cao tốc từ bến Bính đến Cát Bà khoảng 45 phút. Bạn có thể đặt vé tàu cao tốc trực tuyến tại [đây].
• Bến Tuần Châu (Hạ Long): Đây là bến tàu phụ để đi đến Cát Bà. Từ Hà Nội, bạn có thể đi xe khách hoặc xe ôm đến bến Tuần Châu, mất khoảng 3 giờ. Tại bến Tuần Châu, bạn có thể mua vé tàu cao tốc đến Cát Bà, giá vé khoảng 250.000 VND một chiều. Tàu cao tốc chạy từ 9h sáng đến 15h chiều, mỗi ngày có khoảng 5 chuyến. Thời gian đi tàu cao tốc từ bến Tuần Châu đến Cát Bà khoảng 1 giờ.

Bước 2: Đi xe máy hoặc taxi từ thị trấn Cát Bà đến vườn quốc gia Cát Bà.

Từ thị trấn Cát Bà, bạn có thể thuê xe máy hoặc taxi để di chuyển đến vườn quốc gia Cát Bà. Xe máy là phương tiện tiện lợi và tiết kiệm nhất, bạn có thể thuê xe máy ở các nhà nghỉ hoặc các cửa hàng cho thuê xe máy ở thị trấn Cát Bà, giá thuê khoảng 150.000 VND một ngày. Taxi là phương tiện an toàn và thoải mái nhất, bạn có thể gọi taxi của các hãng như Mai Linh, Taxi Group, Taxi Cát Bà… giá cước khoảng 15.000 VND một km. Vườn quốc gia Cát Bà cách thị trấn Cát Bà khoảng 15 km, có đường nhựa tốt, thời gian di chuyển khoảng 30 phút.

Lộ trình thăm quan vườn quốc gia Cát Bà

Giá vé tham quan vườn quốc gia Cát Bà là 80.000 đồng/vé cho người lớn và 50.000 đồng/vé cho trẻ em. Trẻ em cao dưới 1m được miễn phí.. Tại vườn quốc gia Cát Bà, bạn có thể chọn một trong bốn lộ trình để khám phá hệ thống sinh vật rừng và biển. Các lộ trình dài với thời gian tham quan từ 5-8 giờ bao gồm:

• Lộ trình Ao Éch – làng Việt Hải: Đây là lộ trình dài nhất, với thời gian tham quan khoảng 8 giờ. Bạn sẽ đi bộ từ Ao Éch đến làng Việt Hải, một ngôi làng cổ nằm giữa hai dãy núi đá vôi. Trên đường đi, bạn sẽ được chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp của rừng nguyên sinh, rừng ngập mặn và rừng kim giao. Bạn cũng có thể gặp gỡ và trò chuyện với người dân địa phương, tìm hiểu về cuộc sống và văn hóa của họ. Bạn cũng có thể thưởng thức các món ăn đặc sản của làng Việt Hải, như cơm lam, cá kho, gà nướng…
• Lộ trình Mây Bầu – hang Quân Y: Đây là lộ trình vừa phải, với thời gian tham quan khoảng 6 giờ. Bạn sẽ đi bộ từ Mây Bầu đến hang Quân Y, một hang động có ý nghĩa lịch sử, từng là bệnh viện dã chiến của quân giải phóng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Trên đường đi, bạn sẽ được ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ của các núi đá vôi, các suối và ao hồ. Bạn cũng có thể tìm thấy nhiều loài động thực vật quý hiếm và đặc hữu của Cát Bà, như voọc chà vá Cát Bà, cá sấu siamese, rùa hoàng gia…
• Lộ trình Kim Giao – Mẹ Con – Tùng Dì: Đây là lộ trình khó nhất, với thời gian tham quan khoảng 7 giờ. Bạn sẽ đi bộ từ Kim Giao đến Mẹ Con – Tùng Dì, hai khu rừng kim giao duy nhất chỉ có ở Cát Bà. Kim giao là một loài cây gỗ lớn, có lá hình trứng, màu xanh sẫm. Kim giao có tác dụng chữa bệnh, làm thuốc và làm nhạc cụ. Theo truyền thuyết, kim giao là cây thần của các vị hoàng đế Trung Hoa, chỉ dùng để chế tạo các vật phẩm quý giá như quạt, gậy, đàn… Trên đường đi, bạn sẽ được hít thở không khí trong lành và nghe tiếng chim hót ríu rít.
• Lộ trình Kim Giao – đỉnh Ngự Lâm: Đây là lộ trình ngắn nhất và dễ nhất, với thời gian tham quan khoảng 3 giờ. Bạn sẽ đi bộ từ Kim Giao đến đỉnh Ngự Lâm, điểm cao nhất của Cát Bà, với độ cao 331 m. Từ đỉnh Ngự Lâm, bạn sẽ có thể ngắm nhìn toàn cảnh của Cát Bà, với những hòn đảo nhỏ, những bãi biển cát trắng và những rặng san hô màu sắc. Đây là lộ trình không cần hướng dẫn viên, bạn có thể tự do khám phá và chụp ảnh.