Nếu bạn là một người yêu thích Phật giáo, hay đơn giản là muốn tìm hiểu về những di tích lịch sử linh thiêng của nước ta, thì chắc chắn bạn không thể bỏ qua Chùa Am Ngọa Vân. Đây là một trong những di tích quan trọng nằm trong vùng địa linh của Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử, nơi tưởng nhớ Phật hoàng Trần Nhân Tông, người sáng lập ra c. Ngoài ra, Chùa Am Ngọa Vân còn có vẻ đẹp tuyệt tác của thiên nhiên nguyên sơ, cùng với những hoạt động du lịch và lễ hội sôi nổi và ý nghĩa. Hãy cùng chúng tôi khám phá Chùa Am Ngọa Vân qua bài viết sau đây.
Xem thêm: Top 9 ngôi chùa linh thiêng nhất tại Quảng Ninh
Vị trí Chùa Am Ngọa Vân
Chùa Am Ngọa Vân tọa lạc tại xã An Sinh và Bình Khê, thuộc thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Đây là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng nhất ở Quảng Ninh, nằm trong vùng địa linh của Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử. Chùa nằm ở sườn Nam của ngọn núi cao thuộc dãy núi Yên Tử, núi có tên chữ là Bảo Đài Sơn hay núi Vảy Rồng hoặc Vây Rồng như cách gọi của nhân dân địa phương ngày nay. Núi này cao khoảng 800m so với mực nước biển, có hình dạng giống như một con rồng đang vươn mình. Quần thể này được chia thành 4 khu với 15 cụm tháp, chùa khác nhau. Trong đó bao gồm: Ngọa Vân, Đá Chồng, Ba Bạc, Thông Đàn – Đô Kiệu. Riêng chùa Ngọa Vân tọa lạc tại trung điểm và là nơi thu hút nhiều du khách đến thăm viếng nhất.
Chùa Ngọa Vân
Có thể bạn chưa biết, chùa Ngọa Vân còn có tên gọi khác là chùa am Ngọa Vân, với ý nghĩa là ngôi chùa nằm trên mây. Vị trí này cao hơn 500m so với mực nước biển, từ ngôi chùa bạn có thể phóng thẳng tầm mắt ra đồi núi trập trùng phía xa xa, nơi có mây trắng vờn quanh vào mỗi sáng sớm. Chưa dừng ở đó, chùa còn “tựa” lưng vào đỉnh Ngọa Vân quanh năm có lớp mây bao phủ, và phía xa xa còn có hình ảnh sông Cầm uốn lượn, xinh đẹp chẳng khác gì bức tranh tiên cảnh mà thiên nhiên ban tặng.
Với tọa độ lý tưởng, vào mỗi mùa trong năm chùa Ngọa Vân đều sở hữu những đặc trưng riêng tạo nên những vẻ đẹp khiến du khách phải xao xuyến vô cùng. Nhất là vào những ngày đầu năm, kéo dài từ tháng Giêng cho đến tháng Ba âm lịch. Thời điểm này thời tiết tại đây khá trong lành, ôn hòa với tiết trời không quá nóng cũng không quá lạnh. Ngoài ra, đây cũng là thời điểm diễn ra nhiều lễ hội sôi nổi và ý nghĩa như lễ hội Xuân Ngọa Vân, với ý nghĩa ấn tượng về những mong cầu bình yên cho chuyến hành hương trọn vẹn, suôn sẻ.
Chùa Ngọa Vân – Điểm du xuân, hành hương lễ Phật mỗi độ xuân về
Ngoài khoảng thời gian trên, bạn cũng có thể ghé tham quan một số vãn cảnh tại khu vực Ngọa Vân vào các dịp trong năm. Đặc biệt phải kể đến mùa Vu Lan Báo Hiếu được tổ chức vào Rằm tháng 7 âm lịch hằng năm. Đây là dịp để du khách có thể bày tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ, tổ tiên và những người đã khuất.
Lịch sử hình thành và kiến trúc của chùa
Chùa Am Ngọa Vân là một công trình kiến trúc Phật giáo cổ xưa, nằm trên đỉnh Ngọa Vân của núi Bảo Đài, thuộc dãy Yên Tử, xã An Sinh và Bình Khê, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Đây là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông tu hành và nhập niết bàn vào năm 1308. Sau khi Phật hoàng qua đời, các thế hệ sau đã xây dựng lại am Ngọa Vân và các công trình kiến trúc khác để thờ Phật và hành đạo. Hiện nay là một quần thể chùa tháp lớn được bố trí thành 3 lớp trên núi Bảo Đài, gồm có am Ngọa Vân, chùa Ngọa Vân Trung và các di tích khác.
Theo các tư liệu lịch sử, ngay từ buổi đầu giành và củng cố quyền lực đất nước, triều Trần đã dựa vào Phật giáo, lấy Yên Tử làm cơ sở của mình. Trong thời gian tu khổ hạnh ở núi Yên Tử, Trần Nhân Tông đã chọn am Ngọa Vân trên ngọn núi Bảo Đài làm nơi tĩnh thiền. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, tháng 5 năm 1307, Trúc Lâm Đại Sĩ (tên hiệu của Phật hoàng) đã lên tu tại một am trên đỉnh Ngọa Vân – một đỉnh cao quanh năm mây phủ nằm trên núi Bảo Đài thuộc dãy Yên Tử linh thiêng. Ngày 1 tháng 11 năm 1308, Phật hoàng Trần Nhân Tông đã nhập niết bàn tại am Ngọc Vân (nay thuộc xã An Sinh và xã Bình Khê, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh).
Lối kiến trúc của chùa Am Ngọa Vân
Sau khi đệ nhất tổ Trúc Lâm qua đời, các thế hệ sau đã xây dựng lại am Ngọa Vân để thờ cúng Ngài, đồng thời cũng xây dựng chùa và các công trình kiến trúc tôn giáo khác để thờ Phật và thực hiện việc hành đạo. Di tích Ngọa Vân ngày nay là một quần thể chùa tháp lớn được bố trí thành 3 lớp trên núi Bảo Đài.
Lớp thấp nhất có tổng cộng 15 di tích nằm ở khu vực dưới chân núi. Đó là rừng già Tàn Lọng, Thông Đàn, Phủ Am Trà, Đô Kiệu, bãi Đá Chồng, Ba Bậc… Những di tích này được kết nối với nhau bằng một con đường uốn lượn chạy dần lên đỉnh núi. Đây là những công trình kiến trúc mang dấu ấn của các triều đại phong kiến Việt Nam, cũng như của các giai thoại và truyền thuyết liên quan đến Phật hoàng Trần Nhân Tông.
Khu vực thứ nhất là một mặt bằng gần đỉnh núi, diện tích gần 1.000 m2
Lớp thứ 2 của khu di tích là chùa Ngọa Vân Trung nằm ở sườn phía Nam của núi Bảo Đài. Sau khi được trùng tu xây dựng trên nền chùa cũ vào năm 2014, Ngọa Vân Trung ngày nay là một ngôi chùa khang trang với lối kiến trúc kiểu chữ Nhị (mô phỏng kiến trúc của chùa Ngọa Vân được xây dựng từ thời Lê Trung Hưng) và được tạo thành bởi hai tòa chính: Tiền đường và Hậu đường. Tiền đường là nơi thờ Phật Thích Ca Mâu Ni và các bậc tiền hiền; Hậu đường là nơi thờ Phật hoàng Trần Nhân Tông và các bậc tổ sư Trúc Lâm. Chùa Ngọa Vân Trung cũng được xem là khu vực trung tâm của lễ hội xuân Ngọa Vân (diễn ra từ mùng 9 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch hàng năm). Những nghi lễ quan trọng của lễ hội như lễ hội khai xuân, lễ cầu quốc thái dân an… đều được tổ chức tại chùa Ngọa Vân Trung.
Khu vực thứ 2 là ngôi nhà xây tường gạch, cửa vòm cuốn, mái đã đổ sập
Lớp thứ 3, cũng là lớp cao nhất của di tích Ngọa Vân, là nơi được người xưa ca tụng: “Vạn cổ anh linh tự/ Tứ thời cảnh sắc tân” (Dịch thơ: “Muôn thuở chùa linh ứng/Bốn mùa cảnh sắc tươi”). Đây là am Ngọa Vân, nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn. Trong am Ngọa Vân có bệ thờ, trên đặt tượng đồng Phật hoàng Trần Nhân Tông trong tư thế nhập Niết bàn. Tượng được làm từ đồng nguyên chất, cao 1,2m, rộng 0,8m, nặng khoảng 300kg. Tượng được coi là một kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc Việt Nam thời Trần. Tượng thể hiện sự thanh tịnh, uy nghi và trí tuệ của Phật hoàng.
Bảo tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông tại khu thứ 3 chùa Ngọa Vân
Bên cạnh tượng còn có hai bia ghi lại quá trình tu hành và nhập niết bàn của Phật hoàng. Một bia được viết bằng chữ Hán, một bia được viết bằng chữ Nôm. Đây là những bia cổ nhất còn sót lại của Phật giáo Việt Nam. Bia chữ Hán được gọi là Bia Thánh Đức Thánh Tổ, được viết vào năm 1308 bởi Thiền sư Huyền Quang – một trong ba tổ sư của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Bia chữ Nôm được gọi là Bia Thánh Đức Thánh Tổ, được viết vào năm 1319 bởi Thiền sư Pháp Loa – một trong ba tổ sư của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Hai bia này không chỉ ghi lại những sự kiện quan trọng trong cuộc đời của Phật hoàng, mà còn phản ánh tư tưởng và tâm hồn của ông, cũng như của các tổ sư Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
Bên cạnh am Ngọa Vân là Tháp Phật hoàng, nơi lưu giữ một phần xá lị của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Tháp có kiểu kiến trúc hình vuông, cao 14m, có 8 góc và 8 mặt. Mỗi mặt có một cửa sổ hình tam giác với các họa tiết trang trí đẹp mắt. Tháp Phật hoàng là biểu tượng của sự vĩnh hằng và cao quý của Phật hoàng Trần Nhân Tông.
Kinh nghiệm khi tới chùa am Ngọa Vân
Bạn nên đi chùa vào mùa xuân, từ mùng 9 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch, vì đây là thời điểm diễn ra nhiều lễ hội sôi nổi và độc đáo của chùa, như lễ hội xuân Ngọa Vân, lễ cầu quốc thái dân an, lễ tưởng niệm Phật hoàng Trần Nhân Tông… Bạn cũng có thể đi chùa vào các dịp lễ hội khác trong năm, như lễ Vu Lan vào rằm tháng 7 âm lịch, lễ Phật Đản vào ngày 15 tháng 4 âm lịch, lễ Đức Quan Âm vào ngày 19 tháng 2, 6 và 9 âm lịch… để cảm nhận được không khí tâm linh và văn hóa của nơi đây.
Để di chuyển tới chùa bạn có thể lựa chọn đi bộ hoặc sử dụng cáp treo, mỗi cách đều có ưu và nhước điểm riêng:
Đi bộ: Bạn có thể đi bộ từ ga cáp treo số 1 Trại Lốc, xã An Sinh, theo con đường uốn lượn dài khoảng 3 km. Đây là cách đi phù hợp cho những bạn yêu thích trải nghiệm thiên nhiên và văn hóa. Bạn sẽ được ngắm nhìn những rừng cây xanh tươi, những dòng suối trong vắt, những đỉnh núi cao chót vót. Bạn cũng sẽ được ghé thăm các di tích nhỏ dưới chân núi, có liên quan đến cuộc đời và qúa trình tu hành của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Các di tích này bao gồm: Rừng già Tàn Lọng, Phủ Am Trà, Đô Kiệu, Thông Đàn, Đá Chồng, Ba Bậc….
Con đường dài 3km để lên tới chùa Ngọa Vân
Đi cáp treo: Bạn có thể đi cáp treo từ ga cáp treo số 1 Trại Lốc đến ga cuối cáp treo gần chùa Ngọa Vân Trung. Đây là cách đi phù hợp cho những bạn muốn tiết kiệm thời gian và sức khỏe. Bạn sẽ được ngồi trong cabin có sức chứa 10 người/cabin, và chiêm ngưỡng cảnh sắc núi rừng trùng điệp từ trên cao. Bạn sẽ mất khoảng 15 phút để đi cáp treo, và phải trả vé là 120.000 đồng/chiều hoặc 220.000 đồng/khứ hồi. Trẻ em dưới 1,2m được miễn phí vé và phải có người lớn đi cùng. Một số đối tượng khác như mẹ Việt Nam anh hùng, thương bệnh binh, tăng ni… cũng được miễn phí vé theo quy định.
Cáp treo Ngọa Vân
Khi đến chùa Am Ngọa Vân, bạn có thể tham gia nhiều hoạt động du lịch hấp dẫn và ý nghĩa, như:
Hành hương chiêm bái: Bạn có thể thắp hương và cúng dường tại các công trình kiến trúc của chùa, như chùa Ngọa Vân Trung, am Ngọa Vân, tháp Phật hoàng… Bạn sẽ được tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử, cũng như cầu nguyện cho bản thân và gia đình được an lành và hạnh phúc.
Lễ hành hương tại Chùa
Tham gia các lễ hội: Bạn có thể tham gia các lễ hội sôi nổi và độc đáo của chùa, như lễ hội xuân Ngọa Vân, lễ cầu quốc thái dân an, lễ tưởng niệm Phật hoàng Trần Nhân Tông… Bạn sẽ được giao lưu và học hỏi về văn hóa địa phương, cũng như thưởng thức các hoạt động văn nghệ, thể thao, truyền thống như ca trù, chèo, đánh ghenh, đua thuyền…
