Đặc sản Sá Sùng Quảng Ninh: Hương vị biển cả khó quên

Bạn đã từng nghe đến món “sâm đất” quý hiếm của biển cả? Đó chính là Sá Sùng Quảng Ninh, một loại hải sản đặc biệt được mệnh danh là “vàng mềm” của vùng biển đảo xinh đẹp này. Không chỉ là món ăn ngon, bổ dưỡng với hương vị độc đáo, Sá Sùng còn chứa đựng những câu chuyện thú vị về văn hóa và con người Quảng Ninh. Vậy Sá Sùng là gì? Loại hải sản này có gì đặc biệt mà khiến nhiều người say mê đến vậy? Làm thế nào để chế biến Sá Sùng thành những món ăn ngon? Hãy cùng khám phá tất tần tật về Sá Sùng Quảng Ninh trong bài viết dưới đây.

Xem thêm: Đặc sản Hạ Long: Ăn gì? Mua gì?

Sá Sùng là con gì?

Sá Sùng, hay còn được gọi bằng nhiều loại tên như  là giun biển, địa sâm, đồn đột, chặt khoai, mồi,…… có tên khoa học là Sipunculus nudus. Đây là một loài động vật không xương sống, thuộc ngành Sá Sùng (Sipuncula). Chúng có hình dạng giống như một con giun lớn, thân mềm, thường sống vùi mình trong cát ở vùng triều ven biển. Tuy có vẻ ngoài không mấy hấp dẫn, nhưng Sá Sùng lại là một loại hải sản quý hiếm, được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và hương vị độc đáo.

Sá Sùng phân bố ở nhiều vùng biển trên thế giới, tuy nhiên, Sá Sùng Quảng Ninh, đặc biệt là Sá Sùng ở Vân Đồn và đảo Quan Lạ, được đánh giá là ngon nhất. Điều này là do điều kiện thổ nhưỡng, môi trường sống đặc thù của vùng biển này. Cát ở đây sạch, giàu dinh dưỡng, ít bùn, tạo điều kiện cho Sá Sùng phát triển tốt, thịt săn chắc, thơm ngon hơn hẳn những vùng khác. Vùng biển Quảng Ninh có độ mặn ổn định, thủy triều lên xuống đều đặn, tạo nên môi trường sống lý tưởng cho Sá Sùng. Đặc biệt, khu vực Vân Đồn và Quan Lạn có bãi cát pha lẫn vỏ sò, cung cấp nguồn thức ăn phong phú cho Sá Sùng. Chính những yếu tố này đã góp phần tạo nên thương hiệu “Sá Sùng Quảng Ninh” nổi tiếng khắp cả nước và được Cục Sở hữu trí tuệ (IP VIETNAM) công nhận bằng văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý ‘Quảng Ninh’ cho sản phẩm Sá Sùng Vân Đồn Nổi tiếng (12/11/2015,  2929 /QĐ-SHTT, chứng minh rằng hương vị độc đáo của Sá Sùng Quảng Ninh gắn liền với điều kiện tự nhiên và kỹ thuật nuôi trồng đặc thù của vùng.

Sá Sùng Quảng Ninh có thân hình trụ dài, thon dần về phía đuôi. Kích thước trung bình của chúng từ 10-15cm, có con to có thể dài tới 30cm. Lớp da bên ngoài có màu nâu vàng hoặc xám nhạt, trơn bóng và có những vân ngang nhỏ li ti. Khi còn tươi, Sá Sùng có độ đàn hồi nhất định, sờ vào thấy mát tay. Sá Sùng khô có màu vàng đậm hơn, thân cứng và dễ gãy.

Ngoài những đặc điểm hình thái bên ngoài, sá sùng còn có những đặc tính sinh học thú vị. Chúng là loài sinh sản hữu tính, có con đực và con cái riêng biệt. Sá sùng sinh sản bằng cách phóng tinh trùng và trứng vào nước biển để thụ tinh. Mùa sinh sản chính của chúng thường vào mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 9. Trứng sá sùng sau khi thụ tinh sẽ phát triển thành ấu trùng, trôi nổi trong nước biển một thời gian trước khi bám vào đáy cát và phát triển thành sá sùng trưởng thành. Sá sùng sống trong hang cát hình chữ U, thường ở vùng triều giữa, nơi có độ mặn ổn định và giàu thức ăn. Chúng kiếm ăn bằng cách lọc các sinh vật phù du và mùn bã hữu cơ trong nước biển, di chuyển bằng cách co duỗi cơ thể và sử dụng các xúc tu quanh miệng để đẩy cát.

Tuy nhiên, việc phân biệt sá sùng đực cái bằng mắt thường khá khó khăn. Chỉ khi đến mùa sinh sản, ta mới có thể dựa vào một số đặc điểm để phân biệt: con đực thường có kích thước nhỏ hơn con cái, thân hình thon gọn hơn và dịch thể xoang chuyển sang màu trắng sữa; con cái có kích thước lớn hơn, thân hình tròn trịa hơn và dịch thể xoang trong suốt hoặc có màu vàng nhạt khi mang trứng.

Mùa khai thác sá sùng Quảng Ninh thường bắt đầu từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, trùng với thời điểm sá sùng sinh trưởng và phát triển mạnh nhất. Lúc này, sá sùng có thịt chắc, ngon và giàu dinh dưỡng. Đặc biệt, tháng 11, 12 và tháng 1 được xem là thời điểm sá sùng đạt chất lượng cao nhất.

Nghề đào sá sùng chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm bởi công việc này đòi hỏi sức khỏe, nhưng quan trọng hơn là sự kiên trì, tỉ mỉ. Đàn ông thường ít kiên nhẫn hơn nên nghề này hầu như chỉ thấy bóng dáng phụ nữ. Thông thường, những người phụ nữ đào sá sùng tại Quan Lạn bắt đầu ngày mới từ 4 giờ sáng, khi nước triều vừa rút, để lại dấu vết của những con sá sùng sau một đêm ngoi lên khỏi cát kiếm ăn. Cát càng sạch, sá sùng càng ngon và có màu sáng đẹp. Sá sùng sống ở những mép nước hình thành do thủy triều lên xuống, nên phụ thuộc nhiều vào con nước và thời tiết. Nước càng cao, trời càng lạnh, sá sùng càng vùi mình sâu trong cát. Vì vậy, để đào sá sùng, thời tiết phải lặng gió, không mưa.

Trên mặt cát, những người đào sá sùng nhiều năm kinh nghiệm sẽ nhìn ra những “hoa giun”, đó là những vân cát do sá sùng tạo ra khi làm hang. Khi phát hiện, người đào sẽ đặt tay xuống chặn đường lui của sá sùng, bừa vạt cát lên để thu hoạch. Để đào “thứ vàng” dòng này đòi hỏi phụ nữ phải nhanh tay, nhanh mắt và có kinh nghiệm. Thông thường, nếu nước cạn từ 3 – 5 tiếng thì mỗi người có thể đào được tầm 2 cân.

Với giá trị ngày càng cao như hiện nay, với giá từ 260.000 – 300.000 vnđ/kg tùy vào loại to nhỏ khác nhau, nghề khai thác sá sùng đã đem lại nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ ngư dân. Trung bình mỗi ngày, người phụ nữ khi đào sá sùng có thu nhập từ 200.000 – 400.000 vnđ. Do sá sùng phơi và sấy có giá trị cao hơn nên các gia đình tại Quan Lạn thường sấy khô sá sùng. Sá sùng sau khi bắt về được rửa sạch cát, trần qua nước sôi rồi đem sấy bằng bếp than, thời gian sấy chỉ chừng 2 giờ đồng hồ. Sau khi hoàn tất các công đoạn này thì sá sùng thường có giá từ 1.200.000 – 1.400.000 vnđ/kg.

Tuy nhiên, thực trạng khai thác sá sùng hiện nay đang báo động. Nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng dẫn đến tình trạng khai thác quá mức… gây suy giảm nghiêm trọng nguồn lợi sá sùng, ô nhiễm môi trường biển và mất cân bằng sinh thái. Vì vậy, để bảo vệ nguồn lợi sá sùng, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành quy định cấm khai thác sá sùng trong 2 tháng, từ 1/6 đến 31/7 hàng năm, nhằm tạo điều kiện cho sá sùng sinh sản và phát triển.

Mua Sá Sùng Quảng Ninh ở đâu?

Sau khi đã hiểu về  Sá Sùng Quảng Ninh, chắc hẳn bạn đang muốn tìm mua loại đặc sản này. Vậy mua Sá Sùng Quảng Ninh ở đâu đảm bảo chất lượng và uy tín? Dưới đây là một số gợi ý cho bạn:

1. Chợ hải sản:

Quảng Ninh nổi tiếng với nhiều chợ hải sản tươi sống, nơi bạn có thể tìm thấy Sá Sùng Quảng Ninh với giá cả hợp lý. Một số chợ hải sản nổi tiếng bạn có thể ghé thăm:

• Chợ Hạ Long 1: Nằm ngay trung tâm thành phố Hạ Long, chợ Hạ Long 1 là một trong những chợ hải sản lớn nhất Quảng Ninh, với đa dạng các loại hải sản tươi sống, trong đó có Sá Sùng.
• Chợ Cái Rồng (Vân Đồn): Chợ Cái Rồng là nơi tập trung nhiều tàu thuyền đánh bắt hải sản, vì vậy Sá Sùng ở đây rất tươi ngon và có giá cả phải chăng.
• Chợ Quan Lạn: Nếu có dịp ra đảo Quan Lạn, bạn đừng quên ghé thăm chợ Quan Lạn để mua Sá Sùng tươi ngon do chính người dân địa phương đánh bắt.

2. Giá cả: Giá Sá Sùng Quảng Ninh dao động tùy theo mùa vụ, kích thước và chất lượng.

• Sá Sùng tươi: Giá thường từ 500.000 – 1.000.000 đồng/kg.
• Sá Sùng khô: Giá từ 2.000.000 – 4.000.000 đồng/kg.

3. Lưu ý khi mua:

• Phân biệt Sá Sùng Quảng Ninh: Sá Sùng Quảng Ninh thường có thân dài, màu nâu vàng, thịt chắc, mùi thơm đặc trưng.
• Lựa chọn Sá Sùng chất lượng: Nên chọn Sá Sùng còn tươi, có độ đàn hồi, không có mùi hôi. Đối với Sá Sùng khô, nên chọn con to, đều màu, không bị ẩm mốc.
• Tránh mua phải hàng giả: Hiện nay trên thị trường có nhiều loại Sá Sùng giả, kém chất lượng. Nên mua ở những địa chỉ uy tín, có thương hiệu rõ ràng.

Các món ngon từ Sá Sùng

Sá Sùng Quảng Ninh, với hương vị biển cả đậm đà và giá trị dinh dưỡng cao, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật ẩm thực. Loại hải sản này được nhiều người ưa chuộng bởi hương vị thơm ngon đặc trưng: vị ngọt tự nhiên, đậm đà, hòa quyện cùng vị mặn mòi của biển cả, giòn dai, sần sật rất đặc biệt. Nhiều người nhận xét Sá Sùng Quảng Ninh thanh hơn, ngọt hơn so với các vùng khác.

Không chỉ ngon, Sá Sùng Quảng Ninh còn là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, chứa nhiều protein giúp tăng cường sức khỏe, phục hồi cơ bắp; 18 loại axit amin thiết yếu; vitamin B12 tốt cho hệ thần kinh và quá trình tạo máu; cùng các khoáng chất quan trọng như sắt, canxi, kẽm… Nhờ đó, Sá Sùng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe: bồi bổ cơ thể, cải thiện chức năng sinh lý, tốt cho hệ tiêu hóa, hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, thiếu máu. Hãy cùng khám phá ba cách chế biến Sá Sùng phổ biến nhất, mỗi món mang một nét đặc trưng riêng, làm say lòng thực khách.

1. Sá Sùng Xào: Giòn ngọt, đậm đà

Tưởng tượng từng con Sá Sùng tươi rói, được đánh bắt từ vùng biển Quảng Ninh, xào cùng cần tây xanh mướt, tỏi tây thơm lừng, điểm thêm chút nấm hương dậy mùi. Món ăn này không chỉ hấp dẫn bởi màu sắc bắt mắt mà còn chinh phục vị giác bởi sự kết hợp hài hòa giữa vị ngọt tự nhiên của Sá Sùng, vị thanh mát của rau củ và chút cay nồng của gia vị. Từng miếng Sá Sùng giòn sần sật, thấm đẫm gia vị, hòa quyện cùng vị ngọt của rau củ, tạo nên một bản hòa ca hương vị khó quên. Sá Sùng xào là món ăn đưa cơm tuyệt vời, thích hợp cho cả gia đình thưởng thức.

2. Sá Sùng Rang: Món nhậu “vàng”

Sá Sùng khô, sau khi được rang vàng ruộm, tỏa ra mùi thơm nức mũi, kích thích vị giác. Vị mặn mòi của biển cả hòa quyện cùng chút cay cay của ớt, chút thơm nồng của tiêu, tạo nên một hương vị đậm đà, khó cưỡng. Từng con Sá Sùng khô giòn tan, béo ngậy, nhâm nhi cùng chút bia mát lạnh thì còn gì bằng. Đây chính là món ăn khoái khẩu của cánh mày râu, thích hợp cho những buổi gặp mặt bạn bè, liên hoan cuối tuần.

3. Sá Sùng nướng

Sá Sùng tươi, được xiên vào que tre rồi nướng trên than hồng, tỏa ra mùi thơm quyến rũ, đánh thức mọi giác quan. Thịt Sá Sùng khi nướng chín sẽ săn lại, vị ngọt đậm đà quyện với vị mặn mòi của biển cả, thêm chút cay nồng của muối ớt xanh, tạo nên hương vị nguyên sơ, khó cưỡng. Cắn một miếng Sá Sùng nướng, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt bùi, dai dai, hòa quyện cùng hương thơm của khói than, để lại dư vị khó quên. Món ăn này thường được thưởng thức nóng hổi ngay tại chỗ, thích hợp cho những buổi dã ngoại, cắm trại bên bờ biển.

Với ba cách chế biến đặc trưng này, Sá Sùng Quảng Ninh đã khẳng định vị thế “vàng mềm” trong lòng người yêu ẩm thực. Mỗi món ăn đều mang đến những trải nghiệm vị giác khó quên, góp phần làm phong phú thêm kho tàng ẩm thực Việt Nam.