Làng chài Cửa Vạn – ngôi làng chài cổ đẹp nhất thế giới

Làng chài Cửa Vạn là một trong những điểm đến hấp dẫn khi du lịch vịnh Hạ Long. Nơi đây không chỉ có cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn có văn hóa và lịch sử đặc sắc của người dân trên biển. Đến với làng chài Cửa Vạn, du khách sẽ được trải nghiệm những điều thú vị và ý nghĩa, gắn kết với thiên nhiên và con người nơi đây.

Xem thêm: Các làng chài trên Vịnh Hạ Long

Giới thiệu về làng chài Cửa Vạn

Làng chài cửa vạn

Làng chài Cửa Vạn có vị trí tại phường Hùng Thắng, thuộc thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Nơi đây có vị trí rất thuận lợi, chỉ cách bến thuyền du lịch khoảng 20km. Nổi bật với những ngôi nhà nổi trên mặt nước và nằm trong một vùng biển lặng sóng, xung quanh là núi đá vôi hùng vĩ bao bọc có tên Vạ Giá – Cửa Vạn. Làng chài Cửa Vạn  có nguồn gốc từ hai làng chài cổ là Giang Võng và Trúc Võng, vốn nằm ở phía Bắc Cửa Lục (thuộc tổng An Khoái, phủ Hải Đông) và tổng Vạn Yên. Trong hương ước của hai làng Giang Võng và Trúc Võng từ năm 1942 cũng đã nêu rõ: phạm vi cư trú của họ ở khu vực Cửa Lục (khu Cái Lân thuộc phường Bãi Cháy và Cái Đá thuộc phường Hà Khánh, TP Hạ Long ngày nay).Thông thường, tên gọi này có 2 cách hiểu. Một là, Cửa Vạn là tên ghép của hai từ Cửa và Vạn. Cửa là lối thông ngoài biển, chỗ tàu thuyền thường ra vào, Vạn là làng của những người làm nghề đánh cá trên mặt sông, mặt biển.

Theo như các nhà khảo cổ học thì nơi đây từng là điểm trung chuyển, tránh trú và cũng chính là điểm trao đổi hàng hóa của người Việt với các tàu buôn người Hoa và nước ngoài trước khi cập bến thương cảng cổ Vân Đồn. Bằng chứng rõ nhất cho đến nay vẫn còn nhiều di chỉ khảo cổ minh chứng cho việc xuất hiện các mảnh gốm sứ cùng chủng loại, niên đại với thương cảng Vân Đồn.

Là nơi hội tụ văn hóa tuyền thống, đặc trưng vốn có của văn hóa Hạ Long, làng chài Cửa Vạn toát nên vẻ đẹp mộc, bình dị vốn có và đã được một trong những tạp chí du lịch nổi tiếng nhất thế giới – Journeyetc.com bình chọn là một trong 16 ngôi làng cổ đẹp nhất thế giới vào năm 2012. Ngoài ra, làng chài này còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam vào năm 2013.

Trước đây làng chài Cửa Vạn là nơi sinh sống của 176 hộ, với trên 750 nhân khẩu, họ sinh sống trên những ngôi nhà nổi có diện tích khoảng 30m2, được dựng lên bằng gỗ và tre nứa và mưu sinh chủ yếu bằng nghề đánh bắt cá. Tuy nhiên đến năm 2014, thực hiện chính sách di dân ở các làng chài trên Vịnh Hạ Long, hàng nghìn người trong đó có cư dân làng chài Cửa Vạn lên khu vực tái định cư Cái Xà Cong – khu 8, phường Hà Phong. Tại nơi ở mới, ngư dân làng chài cũ được chính quyền địa phương tạo điều kiện giải quyết việc làm, đào tạo nghề, hỗ trợ vốn để các hộ đóng mới và sửa chữa tàu, thuyền… Nhiều ngư dân tiếp tục bám biển làm nghề đánh bắt cá hoặc tham gia trong các doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh du lịch trên Vịnh Hạ Long.

Chi phí và những lưu ý khi tới làng chài Cửa Vạn

Nằm trong vùng lõi di sản kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, thuộc tuyến tham quan số 3, làng chài cửa vạn là một trong những điểm đến không thể bỏ qua của du khách khi đến với Vịnh Hạ Long. Thông thường tuyến số 3 là tuyến du lịch được thiết kế dành riêng cho du thuyền nghỉ đêm trên Vịnh Hạ Long, tuy nhiên nếu muốn đi trong ngày du khách có thể thuê tàu riêng để có thể tới được đây. 

1. Du thuyền nghỉ đêm Hạ Long

2. Tàu riêng tham quan làng chài Cửa Vạn trong ngày

Do làng chài Cửa Vạn nằm trên tuyến 3 Vịnh Hạ Long – một tuyến tham quan khá xa bên tàu du lịch nên tuyến tham quan này thường cần tối thiểu 6 tiếng. Ngoài ra ngoài phi thuê tàu riêng, du khách còn phải chịu thêm phi (vé) tham quan Vịnh Hạ Long cho từng du khách khách, chi phí thuê tàu và vé tham quan như sau:

• Giá thuê tàu riêng: 4.000.000 – 5.000.000 vnđ/tàu ( tàu 48 chỗ, và thời gian hành trình là 6 tiếng)
• GIá vé tham tuyến 3 : 240.000 vnd/khách

Xem chi tiết: Bảng giá tàu tham Vịnh Hạ Long

3. Các lưu ý khi du lịch làng chài Cửa Vạn:

• Thời điểm phù hợp nhất để đi du lịch, khám phá làng chài Cửa Vạn là từ tháng 4 đến tháng 6, trời sẽ nắng nhưng không quá gắt, phù hợp để tắm biển, chèo kayak và các hoạt động ngoài trời. Bạn nên tránh đi vào mùa mưa bão từ tháng 7 đến tháng 9 vì biển sẽ sóng to và nguy hiểm.
• Khi đi du lịch làng chài Cửa Vạn, bạn nên mang theo áo khoác, mũ, kính râm, kem chống nắng và thuốc chống say biển để phòng tránh các tác nhân của thời tiết và biển. Bạn cũng nên mang theo giày dép thoáng mát và dễ di chuyển để tiện cho việc leo trèo và khám phá.
• Khi đi du lịch làng chài Cửa Vạn, bạn nên tôn trọng văn hóa và cuộc sống của người dân nơi đây. Bạn không nên xâm phạm vào quyền riêng tư của họ, không nên xỏ vào nhà bè của họ mà không có sự cho phép. Bạn cũng nên giao tiếp với họ một cách lịch sự và thân thiện, không nên chê bai hay so sánh cuộc sống của họ với nơi khác.
• Khi đi du lịch làng chài Cửa Vạn, bạn nên bảo vệ môi trường và hạn chế tạo ra rác thải. Bạn không nên vứt rác bừa bãi trên biển, trên đảo hay trên nhà bè của người dân. Bạn cũng nên sử dụng túi vải hoặc túi giấy thay vì túi nilon khi mua hàng. Bạn cũng nên giữ gìn các thiết bị và dụng cụ khi tham gia các hoạt động du lịchn

Các điểm tham quan và thực trạng tại làng chài Cửa Vạn

Là một điểm tham quan du lịch hấp dẫn, làng chài Cửa Vạn đã đón từ 18.000 đến 22.000 khách mỗi tháng, trong đó phần lớn là du khách nước ngoài. Tuy nhiêu vào cuối năm 2023, nhiều hạng mục tại đây đã ngừng đón khách do bị xuống cấp trầm trọng.

1. Khu Bảo tồn lớp học làng chài 

Khu Bảo tồn lớp học làng chài Cửa Vạn được khánh thành đưa vào sử dụng từ năm 2006, công trình là những bè nổi có kiến trúc nhà gỗ với 2 phòng học, phao nổi được làm bằng các thùng phi. Trước đây, bè nổi này là nơi dạy học cho trẻ em là con của ngư dân hai làng chài Vung Viêng, Cửa Vạn trên Vịnh Hạ Long. Từ khi thành phố Hạ Long thực hiện di dân làng chài trên vịnh lên bờ sinh sống, các lớp học trên không còn. Bè nổi trở thành Khu Bảo tồn lớp học làng chài phục vụ khách tham quan.

Do tác động tiêu cực bơi môi trường biển, nước mặn và thường xuyên chịu ảnh hưởng của sóng gió, các nhà bè làm từ gỗ, dựng trên hệ thống phao đã xuống cấp và hư hại sau nhiều năm hoạt động. Mặc dù công trình được cải tạo sửa chữa năm 2017, tuy nhiên vào ngày 26/9/2023, bè nổi Khu Bảo tồn lớp học làng chài bị chìm xuống biển do ảnh hưởng của gió mạnh và mưa lớn liên tục kéo dài.

2. Trung tâm Văn hoá nổi Cửa Vạn

Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn là một công trình độc đáo nằm trong khuôn khổ dự án Bảo tàng sinh thái Hạ Long, do Na Uy hỗ trợ. Đây là trung tâm văn hóa nổi đầu tiên dành cho ngư dân vạn chài ở Việt Nam, với mục đích bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của làng chài qua các hoạt động văn hóa và du lịch.

Trung tâm được khánh thành vào tháng 5/2006 và hoạt động trong 10 năm tại vị trí vụng Tùng Sâu. Sau đó, vào cuối tháng 7/2017, Trung tâm được di chuyển đến khu vực trung tâm làng chài Cửa Vạn cũ, cách vị trí cũ khoảng 800m, để thuận tiện hơn cho việc tham quan và trải nghiệm của du khách.

Tại Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn, du khách có thể tìm hiểu về đời sống của ngư dân trên Vịnh Hạ Long qua hơn 1.200 tư liệu, hình ảnh, hiện vật được trưng bày theo 5 chủ đề chính: Phương thức kiếm sống của ngư dân; Đời sống vật chất của dân chài; Thuỷ cư với cuộc sống đời người; Tâm linh và cuộc sống tinh thần; Cho hôm nay và cho muôn đời sau. Ngoài ra, Trung tâm còn giới thiệu về cuộc sống của ngư dân sau khi được di dời lên bờ theo Đề án di dời nhà bè trên Vịnh Hạ Long, nhằm mục đích bảo vệ môi trường và di sản, cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống và an sinh xã hội cho ngư dân. Qua đó, du khách có thể có cái nhìn toàn cảnh về cuộc sống ngư dân làng chài Cửa Vạn qua các thời kỳ.

Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn không chỉ có công trình kiến trúc độc đáo mà còn có những chương trình nghệ thuật đặc sắc. Du khách sẽ được nghe những bài hát dân ca, giao duyên ngọt ngào trên biển do những người con của làng chài, là nhân viên của Trung tâm, trình bày… Trung tâm có 2 chương trình biểu diễn hàng ngày: 9h30 đến 11h30 và 13h30 đến 15h, sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị và đáng nhớ.

Tuy nhiên, cũng như khu bao tồn lớp học, trung tâm Văn hoá nổi Cửa Vạn cũng đang xuống cấp và hư hỏng theo thời gian. Do hoạt động trong điều kiện biển khắc nghiệt, phần kết cấu dầm thép chịu lực cho toàn bộ khối công trình Trung tâm Văn hoá nổi Cửa Vạn đã bị gỉ sét, ăn mòn và hư hại nặng.

Bên cạnh đó, hệ thống xích neo bị gỉ sắt, bung chìm; hệ thống phao composite bị bám hà; khu vực nhà máy phát điện bị lệch, bật tấm đáy đặt máy không an toàn; đường dẫn dạng cầu sắt giữa các khu bị gỉ sắt; sơn tường trong và ngoài nhà bị bong tróc nhiều chỗ… gây nguy hiểm và ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan chung.

3. tham quan nhà bè nổi

Đây là loại nhà đặc trưng của người dân làng chài Cửa Vạn. Nhà bè nổi được làm bằng gỗ và tre nứa, có diện tích khoảng 30m2, có phòng khách, phòng ngủ, bếp và toilet. Nhà bè nổi được neo bằng các cây cọc để không bị trôi đi. Nhà bè nổi không chỉ là nơi ở mà còn là nơi nuôi trồng hải sản. Hiện nay, theo chủ trương UBND TP. Hạ Long làng chài Cửa Vạn chỉ gồm 12 nhà bè bao gồm: lớp học, nhà văn hoá và một số nhà bè còn mới, đủ tiêu chuẩn của ngư dâz/ Tuy nhiên do các nhà bè này được làm bằng gỗ nên các công trình này đã xuống cấp và hư hại trầm trọng, không còn đạt tiêu chuản để đón khách.

Ban quản lý Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn đã nhiều lần báo cáo, kiến nghị lên cấp trên về việc sửa chữa, trùng tu làng chài, nhưng trong thời gian dài vẫn không nhận được phản hồi. Mới đây, UBND TP Hạ Long đã có văn bản yêu cầu các phòng ban của thành phố lên kế hoạch đầu tư, sửa chữa Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn, các nhà bè làng chài Cửa Vạn, Vung Viêng để phục vụ phát triển sản phẩm du lịch trên vịnh Hạ Long. UBND TP Hạ Long cũng giao phòng Tài chính – Kế hoạch tham mưu bố trí kinh phí để đầu tư, sửa chữa bằng nguồn phí tham quan vịnh Hạ Long năm 2023.

Đây là một tin tức đáng mừng cho người dân và du khách yêu thích làng chài Cửa Vạn. Hy vọng rằng sau khi được sửa chữa, làng chài này sẽ trở lại với vẻ đẹp cổ kính và duyên dáng của mình, tiếp tục là một điểm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Đến với làng chài Cửa Vạn, du khách sẽ có cơ hội tham gia vào nhiều hoạt động du lịch thú vị và hấp dẫn. Dưới đây là một số gợi ý cho bạn:

• Tắm biển: Nếu bạn yêu thích làn nước trong xanh và bãi cát trắng mịn, bạn có thể tắm biển ở làng chài Cửa Vạn. Biển ở đây rất sạch sẽ và yên tĩnh, không bị ảnh hưởng bởi du lịch khai thác. Bạn có thể thư giãn và ngắm nhìn cảnh quan tuyệt đẹp của vịnh Hạ Long.
• Chèo Kayak ngắm cảnh: Một hoạt động không thể bỏ qua khi đến làng chài Cửa Vạn là chèo Kayak ngắm cảnh. Bạn có thể thuê Kayak tại các nhà bè hoặc các tàu du lịch để tự do khám phá vùng biển xung quanh. Bạn sẽ được chiêm ngưỡng những hòn đảo, hang động, rặng san hô và sinh vật biển đa dạng. Bạn cũng có thể chèo Kayak vào những hang động kỳ bí để trải nghiệm cảm giác phiêu lưu và thám hiểm.
• Trải nghiệm làm ngư dân: Một hoạt động rất thú vị và ý nghĩa khi đến làng chài Cửa Vạn là trải nghiệm làm ngư dân. Bạn có thể giao lưu với người dân địa phương, học hỏi về nghề chài lưới, nuôi trồng hải sản và câu mực đêm. Bạn cũng có thể tự tay giăng lưới, thả câu bắt tôm cá cùng các thôn nữ trong làng. Bạn sẽ được cảm nhận được cuộc sống gần gũi với thiên nhiên và con người nơi đây.
• Nghe dân chài hát ghẹo, hát chèo: Làng chài Cửa Vạn có một nền văn hóa dân ca phong phú và đa dạng. Người dân ở đây thường hát để giải trí, giao lưu và biểu đạt tình cảm. Có rất nhiều thể loại dân ca được hát ở làng chài Cửa Vạn như xướng, ghẹo, chèo… Mỗi thể loại có những điệu khác nhau và có ý nghĩa riêng. Bạn có thể nghe dân chài hát ghẹo, hát chèo tại Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn hoặc tại các nhà bè của người dân. Bạn sẽ được thưởng thức những giai điệu du dương, sôi động và giàu tính nhân văn.

Cấm tàu hoạt động tại làng chài Cửa Vạn